درخت پسته کوهی با نام علمی Pistacia Atlantica که در ایران به آن درخت بنه نیز گفته می‌شود، درختی از خانواده پسته‌ها می‌باشد. بنه درختی برگریز و خزان‌پذیر است که با داشتن شاخه‌هایی باز، یک پوشش متراکم تاجی شکل را تشکیل داده و می‌تواند تا ارتفاع 7 متر رشد کند.
از دیگر مشخصه‌های این درخت می‌توان به تنومندی تنه‌ای پوشیده از پوست‌های ترک خورده اشاره کرد.
خاستگاه اصلی این درخت از شمال آفریقا تا فلات ایران است اما درخت بنه را به عنوان درخت بومی ایرانی نیز می‌شناسند. درخت بنه انعطاف‌پذیری بالایی داشته و می‌تواند در شرایط سخت، مانند کم آبی و شرایط اقلیمی گرم و خشک، رشد کند، همین موضوع باعث عمر طولانی این درخت شده است، به گونه‌ای که برخی از انواع آن به صورت میانگین 300 الی 400 سال عمر می‌کنند.
درخت بنه در طول سال میوه زیادی به صورت گرد و کروی شکل مشابه پسته می‌دهد، این میوه‌ها دارای طعمی ترش و خواص بسیار مفیدی هستند که می‌توان از آن‌ها در صنایع مختلف از جمله صنایع غذایی و دارویی استفاده کرد. همچنین صمغ و شیره این درخت که با نام سقز شناخته شده است، حاوی خواص دارویی و درمانی فراوان بوده و از آن در تولید محصولات مختلف مانند آدامس، خمیردندان، شکلات و... استفاده می‌شود. علاوه بر موارد گفته شده، از برگ این درخت می‌توان به عنوان ماده نگهدارنده در محصولات خانگی استفاده کرد و همچنین چوب آن را به عنوان سوخت، تولید زغال و تولید محصولات چوبی مورد استفاده قرار داد.
با توجه به خواص فراوان محصولات درخت بنه و استفاده از میوه آن به عنوان غذای مناسب دام‌ها، این درخت ارزش ویژه‌ای برای مردم بومی داشته و به همین دلیل با جمع‌آوری و بهره‌برداری فراتر از ظرفیت برای مصارف خانگی (به عنوان علوفه یا هیزم) و برای تجارت مواجه شده است. همچنین استفاده بیش از ظرفیت چوب این درخت به عنوان زغال، چرای بیش از حد، جنگل زدایی، بیابان‌زایی، فرسایش زیستگاه‌ها و حمله حشرات از دلایل دیگری هستند که این گونه گیاهی را در معرض خطر انقراض قرار داده است.
درخت بنه
درخت بنه دارای انواع مختلفی می‌باشد که سه نوع آن در ایران رایج‌تر بوده و بیشتر رشد می‌کند.
1) درخت بنه کابلی
این گونه از درخت بنه بیشتر در کشورهای ایران، افغانستان و پاکستان رشد می‌کند، همچنین در ایران نیز در استان‌هایی مانند کرمان، کهگیلویه و بویراحمد و سیستان و بلوچستان یافت می‌شود.
2) درخت بنه کردستانی
این گونه از درخت بنه که با نام سقز یا کلخنک نیز شناخته می‌شود در قسمت وسیعی از ایران رشد کرده و نسبت به گونه های دیگر این گیاه در برابر کم آبی مقاوم‌تر است.
3) درخت بنه چاتلانقوش
این گونه یکی از انواع پرطرفدار جهت کشت درخت بنه در ایران می‌باشد، رشد سریع و آسانی داشته و در آب و هوای خشک و شرایط محیطی چالش برانگیز امکان رشد دارد. این گونه از درخت بنه در مناطقی از ایران، ترکیه، آناتولی و قفقاز می‌روید، همچنین در ایران نیز در استان‌هایی مانند گیلان، ایلام، آذربایجان، همدان، کردستان و تهران شاهد رویش آن هستیم.
خواص محصولات درخت بنه
همانطور که اشاره شد محصولات درخت بنه دارای خواص مفید بسیاری هستند که این موضوع باعث ارزشمندی این گیاه می‌شود. برخی از خواص میوه این درخت به شرح زیر است:
· خواص ضدالتهابی و کمک به کاهش التهابات و عفونت‌های بدن
· بهبود سیستم ایمنی بدن به دلیل وجود ترکیبات اولئیک اسید
· خواص تسکین دهندگی روغن بنه برای دردهای مفصلی و استخوانی
· کنترل قند و چربی خون
علاوه بر میوه پسته مانند درخت بنه، از صمغ این درخت (سقز) نیز به دلیل خواص بسیار آن در صنایع مختلف استفاده می‌شود. سقز استخراج شده از درخت بنه به دلیل دارا بودن خواص درمانی و صنعتی فراوان که منجر به ارزش بالای آن شده است، یکی از اقلام صادراتی به حساب آمده و از آن در حوزه‌های مختلفی مانند طب سنتی به وفور استفاده می‌شود. برخی از خواص سقز استخراج شده از این درخت به شرح زیر می‌باشد:
· سقز یا صمغ درخت بنه دارای انواع ویتامین‌های A، B و C است.
· سقز به عنوان یک تسکین دهنده عالی برای رفلاکس معده و سوزش معده شناخته می‌شود و تحقیقات نشان داده است که این ماده توانایی خنثی سازی اسیدیته مری را به همراه دارد.
· سقز یا ماستیک به دلیل داشتن سطح بالایی از آنتی‌اکسیدان‌ها و ترکیبات ضدقارچ، به عنوان مکملی عالی برای پوست محسوب می‌شود.
· صمغ درخت بنه به عنوان یکی از محبوب‌ترین مواد اولیه آدامس‌ها به شمار رفته و قابلیت رفع بوی بد دهان را دارد، همچنین این ماده به دلیل داشتن ترکیبات آنتی باکتریال، می‌تواند برای مبارزه با بیماری‌های لثه، جلوگیری از تجمع پلاک‌ها و پیشگیری از زخم‌های دهان استفاده شود.
همانطور که در ابتدای مقاله اشاره شد، امروزه درخت بنه در خطر انقراض و نابودی قرار دارد، این نابودی تنها نابودی یک گونه گیاهی نبوده بلکه نابودی میراثی بومی است، درختی که داستان و خاطرات زندگی و زیبایی‌های گذشته را در شاخه‌های خود حفظ کرده است.
نیچردنت برندی است که به صورت تخصصی در حوزه تولید آدامس‌های طبیعی و ارگانیک فعالیت می‌کند، نیچردنت علاوه بر اینکه دغدغه ارائه محصولات سالم به دست مصرف‌کنندگان را دارد، حفاظت از محیط زیست را نیز در اولویت‌های خود قرار داده است.
ما معتقدیم زمین سرشار از هدایای گرانبهایی است که مادر طبیعت با مهربانی به ما عرضه کرده است تا با بهره‌گیری از آن‌ها، علاوه بر آنکه سالم و شاد زیست کنیم، به حفظ طبیعت نیز کمک نماییم. بدین منظور برند نیچردنت مطابق با مسئولیت اجتماعی خود که کاشت درخت در راستای حفاظت از محیط زیست می‌باشد، اقدام به کاشت درخت بنه در مناطق مختلف ایران کرده است.
ما باور داریم که با همراهی یکدیگر می‌توانیم جریان انقراض را به داستانی از احیا تبدیل کنیم. در این مسیر همراه ما باشید...